تاریخچه طراحی لباس در ایران

تاریخچه طراحی لباس در ایران محدود به چند سال اخیر...

تاریخچه طراحی لباس در ایران محدود به چند سال اخیر نمی‌شود، بلکه باید در نظر داشت که هنر همیشه نزد ایرانیان دارای جایگاه و ارزش خاصی بوده است. در همین راستا نوع پوشش و ظاهر برگرفته از هنر و خلاقانه بوده است. به صورت کلی به هرگونه خلاقیت و ایده‌پردازی در تهیه لباس، آن را طراحی گویند که این مورد در آثار تاریخی به جا مانده در فرهنگ ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.

تاریخچه طراحی لباس در ایران به نوع فرهنگ، آداب و رسوم، نگرش‌های اجتماعی، قانون و خیلی فاکتورهای دیگر مرتبط می‌باشد. اگر بخواهیم به تاریخچه طراحی لباس در دنیا نگاهی داشته باشیم باید بیان نمود که این مورد به قرن نوزدهم میلادی مرتبط می‌شود که چارلز فردریک ورث نام خود را بر روی تمام لباس‌هایی که طراحی می‌نمود، درج می‌کرد. این کار کم‌کم در مزون‌های لباس پاریس نیز ادامه پیدا کرد و اکثر برندها از روش فوق استفاده نمودند. به همین دلیل بسیاری از افراد نوع لباس‌ها را با توجه به نوع برندها می‌شناختند.

«آشنایی با تاریخچه طراحی لباس در ایران»

در ایران نیز طراحی مد تقریبا از دوره قاجار با این نام وارد کشور شد. آن زمان که مراودات سیاسی ایران با دولت‌های مربوطه زیاد گردید، باعث شد تا ایرانیان با انواع لباس پوشیدن اروپاییان آشنا شده و از آن برای ایده گرفتن و طراحی لباس‌های مختلف استفاده نمایند.به همین روال از دوران فتحعلی شاه کم‌کم واژه طراحی لباس معنا و مفهوم امروزی خود را پیدا کرد.

آشنایی با تاریخچه طراحی لباس در ایران:

همان‌گونه که گفته شد تاریخچه طراحی لباس در ایران با معنای امروزی از دوران قاجار معنا و مفهوم یافت. در زیر می توان یک نگاه کلی به تاریخچه طراحی مد در ایران در دوره قاجار داشت:

دوران فتحعلی شاه:

در واقع این دوره را می‌توان آغاز مدگرایی دانست. در آن زمان همسر فتحعلی شاه با دیداری که با الیزابت مک نیل داشت، توانست پای مدگرایی و طراحی لباس را به دربار باز نماید.

«بررسی تاریخچه طراحی لباس در ایران»

دوران ناصرالدین شاه:

در دوره ناصرالدین شاه، با توجه به این که دختر وی در سلطنت بسیار دخالت می‌نمود و وی در اروپا تحصیل کرده بود لذا سمت و سوی حکومت به سمت مد بسیار بیشتر بوده زنان آزادی بیشتری داشتند.

دوران رضا شاه:

با توجه به این که در این دوره حجاب معنای خود را از دست داد و ملکه‌های شاه همگی در مد و طراحی لباس دستی داشتند لذا نوعی مدرنیزاسیون در تاریخ آن زمان می‌توان مشاهده نمود. البته این مورد تا دوره محمدرضا نیز ادامه داشت تا اینکه نوع البسه‌های غربی و به خصوص آمریکایی در فرهنگ ایرانیان رواج یافت.

با توضیحاتی که در بالا عنوان شد، شاید برای شما این دیدگاه به وجود آید که تاریخچه طراحی لباس در ایران یا تاریخچه طراحی مد در ایران تنها با 200 سال اخیر مربوط شود اما اگر خوب به این قضیه نگاه کنیم و آثار باقی ماند از ایرانیان در ادوار گذشته را بررسی کنیم، متوجه خواهیم شد که ایرانیان از خیلی قبل تر در این عرصه فعالیت می‌کردند.

آشنایی با تاریخچه طراحی لباس در ایران قدیم:

ایرانیان دارای تمدن 10 هزار ساله می‌باشند. در این دوران قطعا تمدن بسر فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. وقتی به عکس‌ها و نقاشی‌های موجود در غارها نگاهی می‌کنیم می‌توانیم متوجه شویم که تاریخچه طراحی لباس در ایران را حتی می‌تو‌ان به دوران غارنشینی نیز نسبت داد زیرا در آن زمان عکس‌هایی از بافندگی افراد موجود است.

«مطالعه تاریخچه طراحی لباس در ایران»

ابزارهای ریسندگی نیز که طی حفاری‌های زمین شناسان نیز در شمال کشور به دست آمده است، نشان می‌دهد که ایرانی‌ها از این ابزار حدود 7 هزار سال قبل از میلاد مسیح استفاده مینمودن‌د. حتی امروزه در شهر شوش آثاری از ماشین‌های بافندگی کشف شده است که نش‌دهنده وجود بخش دوخت لباس در آن زمان در ایران بوده است.

با این توضیح می‌توان به راحتی دریافت که ایرانیان همانند سایر هنرها نیز در لباس و پوشاک حرف اول را می‌زدند لذا می‌توان تاریخچه طراحی لباس در ایران را به خیلی مدت‌ها قبل نسبت داد. در همین راستا برای اینکه تاریخچه طراحی لباس در ایران را برای هر یک از انواع لباس‌ها مرور کنید، پیشنهاد می‌شود که ادامه مقاله را که بر اساس هر نوع لباس تهیه شده است، مطالعه نمایید:

انواع کت و شلوار آقایان:

جالب است که بدانید ایرانیان در طول تاریخ اولین مردمانی بودند که برای لباس‌های خود از پوشش‌هایی نظیر کت و شلوار استفاده می‌نمودند و گاها نیز برای این نوع پوشش مسخره می‌شدند. در تاریخچه طراحی لباس در ایران، ایرانیان اولین افرادی بودند که از شلوارهای تنگ بهره می‌بردند، حال آن‌که در آن زمان تنها شلوارهای گشاد و آزاد رواج داشت.

اگر به ریشه این شلوارها نگاهی داشته باشیم، می‌توانیم مشاهده کنیم که واژه پاجاما که در انگلیسی به معنای شلوار چرم می‌باشد از واژه پای جامه که یک لغت ایرانی و کهن است، گرفته شده است. باید توجه داشت که ایرانیان اولین افرادی بودند که برای سوارکاری از شلوارهای تنگ و مخصوصا چرم بهره می‌بردند لذا این گونه پای شلوارهای تنگ هب دیگر فرهنگ‌ها باز شد.

«تاریخچه طراحی لباس در ایران قدیم»

انواع طراحی‌ها و گل‌دوزی:

این‌که شما بتوانید با نقش زدن بر روی پارچه به آن زیبایی خاص ببخشید، از دیرباز در ایران مرسوم بود، این مورد در لباس بانوان بیشتر به چشم می‌خورد. در تاریخچه طراحی لباس در ایران، می‌توان به تابوت اسکندر اشاره کرد که لباس‌هایی از آن به دست آمده است که همگی از شلوارها و پارچه‌های ایرانی استفاده شده اند که دارای طرح‌ها و گلدوزی‌های مخصوص بوده‌اند.

هنر گلدوزی نزد ایرانیان در دوران صفوی به شکوفایی خود رسید به گونه‌ای که امپراتوری بیزانس اط پارچه‌های ایرانی برای تهیه لباس افراد جنگجوی خود استفاده می‌نمود. در واقع اولین بار گلدوزی در ایران رواج یافت به گونه‌ای که پس از مدت زمانی از طریق مراودات جاده ابریشم و دریای مدیترانه به کشورهای غربی وارد شد.

انواع پارچه‌های ابریشم ایرانی:

نه تنها در تاریخچه طراحی لباس در ایران بلکه در تاریخچه طراحی لباس در جهان ابریشم ایرانی دارای جایگاه ویژه‌ای است زیرا مهم ترین فاکتور صادر شده از ایران در دوران صفویه بوده است. البته نمی‌توان منکر این موضوع شد که اولین بار این مورد در کشور چین بافته شد اما ایرانیان توانستند تا آن را با بالاترین حد از کیفیت تولید و تهیه کرده و به دیگر کشورها صادر کنند. بسیاری از سقف‌های غربی برای تهیه ردای خود از این مورد بهره می‌بردند و هنوز نیز آثار آن در کلیساهای آن موقع دیده می‌شود.

انواع لباس‌های جنگی:

جالب است که بدانید تاریخچه طراحی لباس در ایران تنها مربوط به افراد دربار و لباس‌های فاخر نمی‌باشد بلکه در آن زمان از هنر طراحی لباس ایرانیان برای لباس شوالیه‌ها و سربازان نیز استفاده می‌گردید. به گونه‌ای که پس از جنگ رومیان و ایرانیان در دوره ساسانیان، لباس زره رومیان به کل تغییر نمود و از لباس‌های ایرانیان الهام گرفته شد. این مورد بر اساس نقاشی‌های سنگی که هم اکنون بر روی بیستون کرمانشاه نقاشی شده است، قابل درک است.

«تاریخچه طراحی لباس در ایران مدرن»

طراحی انواع شال‌ها و چکمه:

اگر کمی در تاریخ به عقب برگردیم و نوع لباس هخامنشیان را بررسی کنیم، متوجه خواهیم شد که در آن زمان پادشاهان روم شرقی به دلیل مهارت ایرانیان در تهیه پاپوش‌ها و چکمه‌های ایرانی همواره آن‌ها را از ایران سفارش می‌دادند. همچنین واژه shawl که برگرفته از شال ایرانی است، در حال حاضر بین انگلیسی زبان‌ها رایج بوده و به معنای همان ردا یا شنلی برای بخش بالا تنه است.

با توضیحاتی که تا به این‌جا ارائه شد، می‌توان دریافت که نوآوری ایرانیان در عرصه پوشاک همیشه ایام زبانزد عام و خاص بوده است و لذا تاریخچه طراحی لباس در ایران یک تاریخچه غنی است و نمی‌توان آن را محدود به تاریخ و زمان خاصی دانست. با این توصیف می‌توان نتیجه گرفت که در دوره‌ای از زمان ایرانیان به دلیلی جنگ‌ها و مشکلات اقتصادی و سیاسی، از این هنر فاصله گرفتند اما توانستند که پس از مدتی مجدد به این عرصه بازگشته و جایگاه خود را پیدا کنند.

این مورد هم اکنون در تاریخچه طراحی لباس در ایران به عنوان یک افتخار ذکر می‌شود که طراحانی چونی بیژن پاکزاد که جز طراحان برتر در دنیا شناخته می‌شود یک ایرانی بوده است و برند او حتی هم اکنون پس از فوت وی همچنان در حال فعالیت می‌باشد.

آیا می‌دانید اولین طراح لباس ایرانی چه شخصی بود؟

وقتی به تاریخچه طراحی لباس در ایران نگاهی داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که طراحی مد با معنای امروزی توسط زینت جهان‌شاه که دختر یکی از سرهنگ‌های وزارت جنگ بود، در ایران معنا یافت. در واقع تحصیل او در سوئیس و ازدواج او با یکی از افسران نظام، این شرایط را فراهم آورد تا به خارج از کشور رفته و خیاطی بر روی مانکن را بیاموزد. در واقع در آن زمان وی توانست در پاریس که مرکز مد در جهان بوده، فعالیت نماید و به درجه تخصص نائل گردد. او نزد یکی از طراحان برتر آن زمان به نام پیر بالمن آموزش دید و توانست پس از مدت‌ها مدگرایی را به ایران وارد نماید.

«تاریخچه طراحی لباس در ایران و خارج»

پس از آن‌که زینت جهان‌شاه به ایران بازگشت، در ابتدا یک مغازه فروش لباس باز نمود و در آن زمان از لباس‌های خاص و مد روز پرده‌برداری نمود. سپس یک خیاط خانه در منطقه امیریه تهران باز کرده و در آن اقدام به گسترش ایده‌های ذهنی خود نمود. وی در مدت زمان سه ماه توانست به موفقیت‌های بالایی دست پیدا کند و مجموعه از زنان مستعد را با خود همراه کند تا با مد اروپا آشنا سازد.

گذری بر تاریخچه طراحی مد در ایران :

تا به این‌جا در خصوص تاریخچه طراحی لباس در ایران صحبت شد و متوجه شدیم که ایرانیان در طول دوران همواره توانستند تا ذوق هنری خود را در لباس نشان داده و به عنوان یک الگو برای دیگران عمل نمایند. اما باید در نظر داشت که تاریخچه طراحی مد در ایران کمی از لحاظ زمانی متفاوت است. در واقع هر زمان که صحبت از مد می شود، بسیاری از افراد به فکر کشورهای اروپایی خواهند و لباس‌هایی که از اروپا وارد ایران گردید را مد نظر قرار می‌دهند.

این مورد را نمی‌توان به صورت کامل رد نمود اما قابل تایید نیست. تاریخچه مد در ایران نسبت به اروپا دارای سن کمتری است و این مورد در ابتدا بسیار به مدل‌های غربی و اروپایی وابسته بود اما از یک مرحله به بعد ایران توانست که خود مدگرایی به سبک ایرانی داشته باشد و به واسطه آن در دنیا معروف شود. تاریخچه طراحی مد در ایران به زمان قاجار بر می‌گردد. اگر لباس‌های قبل از قاجار را با لباس‌های دوران قاجار مقایسه نماییم، متوجه خواهیم شد که در این دوران نوع برش‌های لباس‌ها فرق نموده و کاملا خلاقانه شدند.

«گذری بر تاریخچه طراحی لباس در ایران»

در آن زمان وقتی دانشجویان ایرانی برای کسب دانش وارد دانشگاه‌های غربی شدند، کم‌کم طر لباس پوشدن و فرهنگ پوشاک در ایران تغییر نمود.

تاریخچه طراحی لباس در ایران به این مورد ختم نمی‌شود در آن زمان پادشاهان ایرانی طی مراودات خود با کشورهای انگلیس و روس، بسیاری از پارچه‌های و زیورآلات تزئینی را مشاهده نمودند که نظیر آن‌ها در ایران کمتر بود لذا تصمیم گرفتند که تحول شگرفی را در طرز لباس پوشیدن مردمان ایران ایجاد نمایند.

طراحی مد در ایران در زمان پهلوی:

یکی دیگر از نقاط عطف در تاریخچه طراحی مد در ایران به دوران پهلوی باز می گردد. در آن زمان اولین جرقه زمانی زده شد که ملکه انگلستان بدون حجاب وارد کشور ایران شد. از سوی دیگر مراودات رضاشاه و آتاتورک افزایش یافت و همین مورد موجب گردید تا نوع لباس پوشیدن ایرانیان تحت تاثیر قرار گیرد. در آن زمان به صورت رسمی کت و شلوار لباس مردان گردید و استفاده از مانتوها به جای ردا یا چادر ها قانون شد.

تاریخچه طراحی لباس در ایران از سال 1320 رنگ و بوی دیگری به خود گرفت زیرا غربی‌ها توانستند به داخل کشور ایران نفوذ نموده و بخش عظیمی از فرهنگ آن را متحول نمایند به گونه‌ای که استفاده از پیراهن‌های یقه انگلیسی یا پیراهن‌های زنانه کمر چسبان، جز موارد کاربردی آن زمان بودند. در دهه های 30 و 40 کم کم پای دامن‌های چین‌دار، شلوارهای دمپاگشاد و … به مجموعه لباس‌های ایرانیان باز شد و به همین دلیل سبک لباس پوشیدن آن‌ها تغییر یافت.

«تاریخچه طراحی لباس در ایران زمین»

دهه 50 تا 80: در این دوره می‌توان انواع دامن‌های کوتاه و چسب را در عکس‌ها مشاهده نمود که مد شده بودند. استفاده از این طرح لباس‌ها در کنار کت و جلیقه، یکی از پوشش‌های رایج برای بانوان بود. پس از اینکه انقلاب رخ داد و انقلاب فرهنگی به وقوع پیوست، مجدد دنیای مد راه خود را تغییر داد و به عرصه دیگری وارد شد.استفاده از شلوارهای جین، مانتو و روسری مجدد رواح یافت. تاریخچه طراحی لباس در ایران دهه 70 به دوخت مانتوهای بلند با سرشانه‌های بزرگ و یقه انگلیسی ختم می‌گردید. در آن زمان پیراهن‌های مردانه اغلب به صورت راسته بوده و با یقه‌های بسته به بازار عرضه می‌گردیدند.

آشنایی با برخی از طراحان لباس برجسته:

با توجه به توضیحاتی که در بالا ذکر شد، می‌توان دریافت که در طول زمان ایرانیان و طراحی لباس فراز و نشیب‌های بسیاری را طی نمودند. نوع مدگرایی در ایران در گذر زمان بسیار تغییر نمود اما با این حال ایرانیان هنردوست توانستند تا باز جایگاه خود را یافته و نام ایران را در این عرصه نیز ثبت نمایند. در تاریخچه طراحی لباس در ایران نام افراد مشهوری به چشم می‌خورد که امروزه در جهان شناخته شده می‌باشند. برخی از این افراد در زیر نام برده شده‌اند:

آقای بیژن پاکزاد:

بی‌شک می‌توان وی را به عنوان نامدارترین طراح لباس ایرانی دانست که اقدام به طراحی انواع لباس‌های گران و لوکس می‌نمود. او در سال 1323 در تهران به دنیا آمد و پس از 67 سال چشم از جهان فرو بست. در سابقه فعالیت‌های وی، طراحی لباس برای بسیاری از سیاستمداران نام آشنا عنوان شده است. در حال حاضر برند وی در داخل و خارج از کشور در حال فعالیت بوده و علاقه‌مندان مخصوص به خود را دارد.

«آشنایی با تاریخچه طراحی لباس در ایران قدیم»

خانم ساره نوری:

خانم نوری نیز توانست با تلاش و پشتکار، نام خود را به عنوان طراح لباس عروس در تاریخ مدگرایی و طراحی لباس ایرا ثبت نماید. وی در کشور آمریکا تحصیل نمود و پس از مدتی به صورت کامل به این کشور مهاجرت کرد. اما هم اکنون می توان لباس‌های برند ایشان را در بسیاری از کشورها همانند چین، ژاپن و انگلیس مشاهده نمود.

خانم آوا هاشمی:

بی شک خانم هاشمی جز افتخارات ایران زمین می‌باشد زیرا توانست در سن 19 سالگی برند مخصوص به خود را داشته باشد. وی با خلاقیت و ایده‌پردازی که از خود نشان داد، انواع کلاه، زیورآلات و لباس‌های مخصوص زنان را طراحی می‌نمود و به بازار عرضه می‌داشت. خوشبختانه این طرح‌ها از دید عموم نیز مورد قبول واقع می‌گردید. در حال حاضر این طراح معروف ایرانی در انگلیس زندگی نموده و جز طراحان برتر این کشور محسوب می‌شود.

خانم مهلا زمانی:

شاید شما هم جز آن دسته از افراد باشید که وقتی صحبت از مد می‌شود، به یاد لباس‌های مجلسی و فاخر می‌افتید که تنها افراد سلبریتی و مشهور می‌توانند به آن دست یابند. اما خانم زمانی توانست تا مدگرایی را به عرصه لباس‌های پوشیده یا به عبارت دیگر با حجاب وارد نماید. این نوع لباس‌ها هم اکنون در صنعت طراحی لباس ایرانیان دارای جایگاه ویژه‌ای است زیرا با فرهنگ ایرانی همسوتر است.

نوع سبک کاری خانم زمانی ادغام طرح های سنتی و مدرن می‌باشد. او در کشور انگلیس درس خوانده است و هم اکنون می‌توان لباس‌های طراحی شده وی را بر تن بسیاری از افراد مشهور اعم از سیاستمداران یا بازیگران ایرانی مشاهده نمود.

خانم طلا راسی:

خانم راسی در اصل یک ایرانی می‌باشد که در کشور آمریکا متولد شده است. او به صورت تخصصی تحصیلات خود را در زمینه مد انجام داد و توانست در مدت زمان کوتاهی بوتیک شخصی خود را راه‌اندازی نماد. یکی از ویژگی‌های اصلی طراحی‌های انجام شده توسط وی، بکارگیری پارچه‌ها و رنگ‌های زیاد است که این مورد نیز به دلیل سفرهای زیادی است که به جهت تهیه پارچه‌های مختلف انجام می‌دهد.

«تاریخچه طراحی لباس در ایران و دیگر کشورها»

جمع‌بندی:

تاریخچه طراحی لباس در ایران دارای سابقه زیادی است. ممکن است که این مورد در طول ایام با این نام شناخته نشده باشد اما نوع پوشاک و خوب به نظر رسیدن همیشه ایام دارای جایگاه ویژه‌ای برای ایرانیان بوده است. تاریخچه مد در ایران در اغلب موارد از نوع مراودات سیاسی جامعه با کشورهای دیگر نشات می گرفت. ایرانیان هنردوست این امر را ثابت نمودند که چنانچه فرصت یادگیری داشته باشند می‌توانند بهترین لباس‌ها و مدها را ایجاد نمایند به گونه‌ای که سایر کشورها از آن‌ها الگوبرداری نمایند. این مورد در طول دوره حکومت صفوی به یک امر ثابت شده تبدیل گردید.

با توجه به اینکه مد و لباس تا حد زیادی در گرو فرهنگ جامعه است لذا اغلب در مدهای ایرانی می‌توان پیوند طرح‌های سنتی را با ایده‌ها جدید و نو مشاهده نمود. خوشبختانه این مورد نیز مود قبول طیف وسیعی از افراد در جهان می‌باشد.

امروزه با گسترش فناوری و تکنولوژی فرصت زیادی برای افراد مهیا شده است تا بتوانند از نوع پوشاک و طراحی آن‌ها در سایر کشورها مطلع شده و از آنان الهام بگیرند لذا زمینه برای رشد و ترقی همواره فراهم است. برای این‌که بتوان طراح لباس خوبی بود و طرح‌های بدیع و نو نیز به بازار عرضه کرد، لازم است تا در گام اول ایده‌پردازی خوبی باشیم و با فرهنگ و سلیقه جامعه بیشتر آشنا شویم.

منابع: hamooleh ،theculturetrip ،iranindepth ،surfiran